Bhagwat Geeta Chapter 2 Shlok-54
Arjun inquired: “O Keshav, what are the traits of one established in divine consciousness? How does an enlightened individual speak, sit, and move?”
Description
The terms “sthita prajña” (one with steady intellect) and “samādhi-stha” (situated in trance) are applied to enlightened individuals. Having heard from Shree Krishna about the state of perfect Yog, or Samādhi, Arjun naturally poses a series of questions. He seeks to understand both the mental state of a person in this elevated state and how this divine consciousness reflects in their behavior.
Starting with this verse, Arjun presents sixteen sets of inquiries to Shree Krishna. In response, Shree Krishna unveils the deepest insights into karm yog, jñāna yog, bhakti yog, austerity, meditation, and more. Arjun’s questions cover a broad spectrum:
Picture credit:-@krishna.paramathma
“What are the characteristics of one situated in divine consciousness?” (verse 2.54)
“If knowledge is superior to fruitive works, why then do you urge me to wage this dreadful war?” (verse 3.1)
“Why does a person sometimes commit sinful acts involuntarily, as if compelled?” (verse 3.36)
“How can you instruct Vivasvan, considering you were born later?” (verse 4.4)
“You extol both renunciation and devotion to work. Which path is superior?” (verse 5.1)
“The mind is restless and hard to control. How can it be subdued?” (verse 6.34)
“What becomes of the unsuccessful yogi who deviates from the path due to uncontrolled desires?” (verse 6.37)
“What is Brahman, karma, Adhibhūta, Ādhidaiva, and Ādhiyajña? How can one be united with you at death?” (verse 8.1-2)
“Reveal your divine opulences, which pervade all worlds.” (verse 10.16)
“I desire to behold your cosmic form, O Supreme Being.” (verse 11.3)
“Who are you, existing before creation, and what are your workings?” (verse 11.31)
“Between those devoted to your personal form and worshippers of the formless Brahman, who is more perfect in Yog?” (verse 12.1)
“Explain Prakṛiti, Puruśh, the field of activities, the knower of the field, knowledge, and the object of knowledge.” (verse 13.1)
“What are the characteristics of those transcending the three guṇas? How do they act?” (verse 14.21)
“What is the fate of those disregarding scriptural injunctions but worshipping with faith?” (verse 17.1)
“Help me grasp the nature of sanyās (renunciation) and its distinction from tyāg (renouncing the fruits of actions).” (verse 18.1)
Picture credit:-@krishna.paramathma
अर्जुन ने पूछा: “हे केशव, दिव्य चेतना में स्थापित व्यक्ति के लक्षण क्या हैं? एक प्रबुद्ध व्यक्ति कैसे बोलता है, बैठता है और चलता है?”
विवरण
“दिव्य चेतना में स्थित व्यक्ति के क्या लक्षण हैं?” (श्लोक 2.54)
“यदि ज्ञान सकाम कर्मों से श्रेष्ठ है, तो फिर आप मुझसे यह भयानक युद्ध छेड़ने का आग्रह क्यों करते हैं?” (श्लोक 3.1)
“कोई व्यक्ति कभी-कभी अनजाने में, मानो मजबूर होकर पापपूर्ण कार्य क्यों करता है?” (श्लोक 3.36)
“यह मानते हुए कि आप बाद में पैदा हुए हैं, आप विवस्वान को कैसे निर्देश दे सकते हैं?” (श्लोक 4.4)
“आप त्याग और कर्म के प्रति समर्पण दोनों की प्रशंसा करते हैं। कौन सा मार्ग श्रेष्ठ है?” (श्लोक 5.1)
“मन अशांत है और उसे नियंत्रित करना कठिन है। इसे कैसे वश में किया जा सकता है?” (श्लोक 6.34)
“उस असफल योगी का क्या होता है जो अनियंत्रित इच्छाओं के कारण पथ से भटक जाता है?” (श्लोक 6.37)
“ब्राह्मण, कर्म, अधिभूत, अधिदैव और अधियज्ञ क्या है? मृत्यु के समय कोई आपके साथ कैसे एकजुट हो सकता है?” (श्लोक 8.1-2)
“अपने दिव्य ऐश्वर्य को प्रकट करो, जो समस्त लोकों में व्याप्त है।” (श्लोक 10.16)
“मैं आपके ब्रह्मांडीय रूप को देखने की इच्छा रखता हूं, हे परम पुरुष।” (श्लोक 11.3)
“आप कौन हैं, सृष्टि से पहले विद्यमान, और आपके कार्य क्या हैं?” (श्लोक 11.31)
“आपके व्यक्तिगत स्वरूप के प्रति समर्पित लोगों और निराकार ब्रह्म के उपासकों के बीच, योग में कौन अधिक निपुण है?” (श्लोक 12.1)
“प्रकृति, पुरुष, गतिविधियों के क्षेत्र, क्षेत्र के ज्ञाता, ज्ञान और ज्ञान की वस्तु की व्याख्या करें।” (श्लोक 13.1)
“तीन गुणों से परे लोगों की क्या विशेषताएं हैं? वे कैसे कार्य करते हैं?” (श्लोक 14.21)
“उन लोगों का भाग्य क्या है जो शास्त्रीय आदेशों की अवहेलना करते हैं लेकिन विश्वास के साथ पूजा करते हैं?” (श्लोक 17.1)
“मुझे संन्यास (त्याग) की प्रकृति और त्याग (कर्मों के फल का त्याग) से इसके अंतर को समझने में मदद करें।” (श्लोक 18.1)
ଅର୍ଜୁନ ପଚାରିଥିଲେ: “ହେ କେଶବ, divine ଶ୍ୱରୀୟ ଚେତନାରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ଗୁଣଗୁଡିକ କ’ଣ? ଜଣେ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି କିପରି କଥାବାର୍ତ୍ତା କରନ୍ତି, ବସନ୍ତି ଏବଂ ଚଳନ୍ତି?”
ବର୍ଣ୍ଣନା
ଅନ୍ୱେଷଣକାରୀମାନେ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପଥରେ ଅଗ୍ରଗତି କଲେ, ସେମାନଙ୍କ ମନରେ God ଶ୍ବରଙ୍କ ସହିତ ସେମାନଙ୍କର ସମ୍ପର୍କ ଗଭୀର ହୁଏ | ଏହି ସମୟରେ, ସେମାନେ ବ ed ଦିକ ରୀତିନୀତିକୁ ପାଇପାରନ୍ତି ଯାହା ସେମାନେ ଏକଦା ଭାରପ୍ରାପ୍ତ ଏବଂ ସମୟ ସାପେକ୍ଷ | ସେମାନେ ହୁଏତ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇପାରନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଭକ୍ତି ସହିତ ଏହି ରୀତିନୀତି ଜାରି ରଖିବାକୁ ବାଧ୍ୟ କି, କିମ୍ବା ଯଦି ସେମାନଙ୍କର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଅଭ୍ୟାସରେ ନିଜକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିବା ଏକ ଅପରାଧ ହେବ | ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଏହି ପଦରେ ଏହି ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ବେଦର ଫଳପ୍ରଦ ବିଭାଗ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଲୋଭିତ ନ ହୋଇ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରତି ନିରନ୍ତର ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଅପରାଧ ନୁହେଁ; ବରଂ ଏହା ଏକ ଉଚ୍ଚ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ସ୍ଥିତିକୁ ସୂଚିତ କରେ |
ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଜଣାଶୁଣା ସାଧକ ମାଧବନ୍ଦ୍ର ପୁରୀ ଏହି ଭାବନାକୁ ଦୃ at ଭାବରେ ଆବଦ୍ଧ କରିଛନ୍ତି। ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଜଣେ ବ ed ଦିକ ବ୍ରାହ୍ମଣ ରୀତିନୀତି ପ୍ରଥା ସହିତ ଗଭୀର ଭାବରେ ଜଡିତ ଥିଲେ, ପରେ ସେ ପରିତ୍ୟାଗ ହୋଇଥିବା ଆଦେଶକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ନିଜକୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ନିକଟରେ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷରେ ସେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ:
Picture credit:-@krishna.paramathma
“Divine ଶ୍ୱରୀୟ ଚେତନାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜଣଙ୍କର ଗୁଣଗୁଡିକ କ’ଣ?” (ପଦ 2.54)
“ଯଦି ଜ୍ଞାନ ଫଳପ୍ରଦ କାର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ଉନ୍ନତ, ତେବେ ତୁମେ ମୋତେ ଏହି ଭୟଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ କାହିଁକି ଅନୁରୋଧ କରୁଛ?” (ପଦ 3.1)
“କାହିଁକି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ବେଳେବେଳେ ଅନିଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ପାପପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ କରେ, ଯେପରି ବାଧ୍ୟ ହୁଏ?” (ପଦ 3.36)
ତୁମେ ପରେ ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବାର ବିଚାର କରି ତୁମେ କିପରି ଭିଭାସଭାନ୍ଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇ ପାରିବ? (ପଦ 4.4)
“ତୁମେ ଉଭୟ ତ୍ୟାଗ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଭକ୍ତିକୁ ପ୍ରଶଂସା କର। କେଉଁ ପଥ ଉନ୍ନତ?” (ପଦ 5.1)
“ମନ ଅଶାନ୍ତ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା କଷ୍ଟକର। ଏହାକୁ କିପରି ବଶୀଭୂତ କରାଯାଇପାରିବ?” (ପଦ 6.34)
ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଇଚ୍ଛା ହେତୁ ରାସ୍ତାରୁ ବିଚ୍ୟୁତ ହୋଇଥିବା ଅସଫଳ ଯୋଗୀଙ୍କ କ’ଣ ହେବ? (ପଦ 6.37)
“ବ୍ରାହ୍ମଣ, କର୍ମ, ଆଦିଭ ū ତ, ida ିଦାଇଭା, ଏବଂ iya ିଜିଆ କ’ଣ? ମୃତ୍ୟୁ ସମୟରେ ଜଣେ ତୁମ ସହିତ କିପରି ମିଳିତ ହୋଇପାରିବ?” (ପଦ 8.1-2)
“ତୁମର divine ଶ୍ୱରୀୟ ଅପାରଗତା ପ୍ରକାଶ କର, ଯାହା ସମସ୍ତ ଜଗତକୁ ବ୍ୟାପିଛି |” (ପଦ 10.16)
“ହେ ପରମାତ୍ମା, ମୁଁ ତୁମର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ରୂପ ଦେଖିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରେ।” (ପଦ 11.3)
“ତୁମେ କିଏ, ସୃଷ୍ଟି ପୂର୍ବରୁ ବିଦ୍ୟମାନ, ଏବଂ ତୁମର କାର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ?” (ପଦ 11.31)
“ତୁମର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରୂପରେ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ଏବଂ ଧର୍ମହୀନ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ଉପାସକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ, ଯୋଗରେ କିଏ ଅଧିକ ସିଦ୍ଧ?” (ପଦ 12.1)
ପ୍ରାକ୍ଟି, ପୁର,, କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର କ୍ଷେତ୍ର, କ୍ଷେତ୍ରର ଜ୍ knowledge ାନ, ଜ୍ knowledge ାନ ଏବଂ ଜ୍ object ାନର ବସ୍ତୁକୁ ବୁ pla ାନ୍ତୁ | (ପଦ 13.1)
“ତିନୋଟି ଗୁଆକୁ ଅତିକ୍ରମ କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ଗୁଣଗୁଡିକ କ’ଣ? ସେମାନେ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରନ୍ତି?” (ପଦ 14.21)
“ଶାସ୍ତ୍ର ଶାସ୍ତ୍ରକୁ ଅବମାନନା କରୁଥିବା କିନ୍ତୁ ବିଶ୍ faith ାସ ସହିତ ଉପାସନା କରୁଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କର ଭାଗ୍ୟ କ’ଣ?” (ପଦ 17.1)
“ସାନ ā ର ପ୍ରକୃତି (ତ୍ୟାଗ) ଏବଂ tyāg ଠାରୁ ଏହାର ପାର୍ଥକ୍ୟ (କାର୍ଯ୍ୟର ଫଳ ତ୍ୟାଗ କରିବା) ମୋତେ ବୁ help ିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କର |” (ପଦ 18.1)